Koronapandemiija nugo doaimmashehttejuvvon olbmot leat vásihan dan

Nugo buot earáin leat doaimmashehttejuvvon olbmuin leamaš iešguđetlágan vásáhusat koronapandemiija vuolde. OsloMet Storbyuniversitetet (Stuorragávpotuniversitehtas) lea helsetilsynas (Stáhta dearvvašvuođabearráigeahču) ovddas jearahallan 33 olbmo geat leat doaimmashehttejuvvon vásáhusaid birra mat sis leat koronapanemiijas ja movt doaimmat gáhttet njoammuma leat váikkuhan árbabeaivvi eallimii. Informánttaid ahki lea gaskal 18 jagi ja 66 jagi, sii bohtet miehtá riikka ja juohkáseapmi dievdduid ja nissoniid gaskkas lea oalle ovttalágan. Eanas informánttat (42,6%) ásset muhtunlágán visttis gos orrot ovtta sajis earáiguin dahje ásodatsearvevuođas, gos sis lea sierra ásodat mas lea čanus oktasašlanjaide ja bargit olámuttos birra jándora. Nubbin dábáleamos ássanvuohki lea ásodat  ásodatsearvvis (borettslag) ja bearášruovttus. Eai leat gallis geat ásset iežas ásodagas dahje viesus.

Sii geat ásset ássansearvevuođas leat olu dáhpáhusain vásihan garraset doaibmabijuid njoammuma gáhttema geažil čadnon iežaset orohahkii go eatnasat. Mii gávdnat ovdamearkkaid ahte soapmása gilde mannamis bargui sivas go balle ahte dávda njoammu sutnje ja váldá njoammuma fárrui ruovttoluotta ássansearvevuhtii. Muhtumat leat vásihan giddejuvvon bargosajiid ja beaiveguovddážiid ja eaige leat leamaš fálaldagat organiserejuvvon doaimmaide astoáiggis. Guhkes áigodagaid leat sii dovdan iežaset isolerejuvvon ja eahpefriddja.

Sosiála oktavuođa ja dábálaš árgabeaivvi eallima váillaheapmi lea dagahan garra reakšuvnnaid dovdduide. Dát lea dat duođalaččamus gávnnus iskkadeamis, ja bálvalusain lea ovddasvástádus leat earenoamáš áicilat ja árvvoštallat leat go ovttaskas bálvalusvuostáváldis mearkkat psyhkalaš nođiide ja álggahit doaibmabijuid jus lea dárbu.

Oallugat informánttain čájehedje garra áŋgiruššama birasgažaldagaide ja politihkkii ja sis ledje árvalusat maid eiseválddit berrejit dahkat, jus bohtet ođđa pandemiijat. Sii háliidedje earret eará ahte láhččojuvvo buorebut sosiála doaimmaide heivehuvvon olbmuide geain leat doaibmavádjitvuođat.

Nu oallugat go 1/3 informánttain oaivvildit iežaset diehtit beare unnán virusa ja pandemiija birra. Eatnagat vásihedje ahte dieđut medias leat váddásat ipmirdit ja ohcalit eanet heivehuvvon dieđuid.

Iskkadeapmi doahttala dan obbalaš gova maid Helsetilsynet (Dearvvašvuođabearráigeahčču) lea ožžon geavaheaddjiiskkademiin maid mii leat dahkan ovdal pandemiija. Doaimmashehttejuvvon olbmot leat rašis joavku masa oktavuođa massin bargoskihpáriiguin, skihpáriiguin, bálvalusaiguin jnv. sáhttá čuohcit garraseappot dearvvašvuhtii ja eallinkvalitehtii go earáide álbmogis. Bohtosat čájehit ahte nu lea geavvan pandemiija vuolde.