Čoahkkáigeassu Dearvvašvuođageahču raporttas

Vuorrasat olbmuin leat eanet bistevaš buozalmasvuođat ja geavahit eanet dálkasiid go nuorat olbmot, ja sis lea dávjjit oktavuohta dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusaiguin go nuorat olbmuin. Sihkkarastit buriid ja dohkálaš dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusaid dán pasieantajovkui lea dehálaš, erenoamážit demográfalaš rievdamiid dáfus mat dáhpáhuvvet álbmogis, mat dagahit ahte leat eanet vuorasolbmot ja unnánat olbmot bargonávccalaš agis.

Bearráigeahčči eiseválddit ožžot dieđuid dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusaid birra go gieđahallet dieđáhusaid duođalaš dáhpáhusaid birra, go gieđahallet vuoigatvuođaváidagiid ja bearrágeahččoáššiid, go čađahit plánejuvvon bearráigeahču ja eará bearráigeahččodoaimmaid. Vai dát dieđut šaddet máhttun bálvalusaid birra, de ferte geahččat mo dat leat čadnon oktii. Dat gáibida systemahtalaš geahčadeami ja ahte ovttastahttá dieđuid.

Dán raporttas mii čoahkkáigeassit iežamet vásáhusaid vuoras olbmuid somahtalaš spesialistadearvvašvuođabálvalusaid bearráigeahččamis. Mii buohtastahttit diehtogálduid bearráigeahčus maid eat ovdal leat buohtastahttán systemahtalaččat. Dát addet midjiide dehálaš dieđuid makkár riskasuorggit bálvalusain leat, muhto maid dieđuid min iežamet diehtogálduid birra ja makkár ráddjejumit dain leat.

Min vásáhusat bearráigeahčus čájehit ahte áššit mat gusket vuorrasat pasieanttaide leat eanaš čadnon somahtalaš dearvvašvuođaveahkkái, sihke dat mat gusket dieđáhusaide duođalaš dáhpáhusaid ja vuoigatvuođaváidagiid ektui. Mii oaidnit maid ahte gorálaččat leat unnán váidagat mat bohtet vuoras pasieanttain. Dasa lassin leat vuoras olbmot dávjjit bearráigeahččoáššiin mat gusket sihke gieldda ja spesialistadearvvašvuođabálvalusa bálvalusaide. Maŋimuš jagiid leat čađahuvvon unnán plánejuvvon bearráigeahčut main leamaš somahtalaš dearvvašvuođabálvalusat vuorasolbmuide fáddán.

Raporttas mii čilget riskasurggiid mat ledje čalmmustahtti go geahčadeimmet iežamet vásáhusaid bearráigeahčuin. Mii leat válljen dáid čalmmustahttit pasieanttaid bálgá bokte buohcciviesus; fáhkkabuhcciid vuostáiváldimis sisačáliheapmái seaŋgalatnjii ja dasto olggosčáliheapmái gildii.

Čájehuvvo ahte muhtin riskasuorggit leat erenoamáš dehálaččat.

Háddjejuvvon ja sakka spesialiserejuvvon bálvalus

Háddjejuvvon ja sakka spesialiserejuvvon spesialistadearvvašvuođabálvalus ii leat ulbmillaččat organiserejuvvon go jurddaša makkár dárbbut heittot buohcci vuorrasiin leat. Organiseren iešalddis dagaha ahte lea riska ahte heittot buohcci vuorrasiid oppalaš dárbbut eai fuolahuvvo. Dat sáhttá dagahit ahte dávddat eai fuomášuvvo, dahje ahte vuđolaš dárbbut, nu mo ovdamearkka dihte lihkadeapmi, njálbmedikšu ja borran, eai fuolahuvvo. Váikkuhus das sáhttá leat ahte pasieanta veahážiid mielde hedjona go lea sisačálihuvvon, vaikke vel oažžuge rivttes divššu dasa manne lea sisačálihuvvon.

Vuđolaš geriijatralaš gelbbolašvuohta

Lea dárbu ahte buohkain geat barget pasieanttaiguin spesialistadearvvašvuođabálvalusain lea vuđolaš geriijatralaš gelbbolašvuohta. Jus buohcciviesuin eai leat bargit geain lea geriijatralaš gelbbolašvuohta dahje buohccidivššárfágalaš erenoamášgelbbolašvuohta vuorrasat pasieanttaid ja sin erenoamáš dárbbuid birra, lea riska ahte eai oaččo buori ja oppalaš dearvvašvuođaveahki.

Áicilvuohta čadnon vuorrasat heittot buohcci pasieantta dovdomearkkaide

Heittot buohcci vuorrasiin leat dávjá eanet dávddat mat sáhttet dagahit ahte sis lea máŋggabealat govva dávdamearkkain. Vuorrasiin lea dávjjit kognitiiva hedjoneapmi ja leat erohusat das man bures sii nagodit iežaset dávddaid ja diliid čilget. Dát gáibida fuomášumi, gelbbolašvuođa áicát ja áiggi pasieanttain.

Ovttasdoaibman gaskal bálvalusdásiid go vuoras pasieanttat čálihuvvojit olggos

Go vuoras pasieanttat čálihuvvojit olggos, juogo ruoktut dahje iešguđetge fálaldagaide gielddas, lea riska ahte boasttuvuođat dáhpáhuvvet. Lea erenoamáš dehálaš ahte buohcciviessu ráhkada plána go pasieanttat čálihuvvojit olggos ja ahte plána addojuvvo dan instánsii gielddas mii galgá čuovvolit pasieantta. Spesialistadearvvašvuođabálvalus, leaš dal jándorossodat, beaivekirurgiija dahje poliklinihkka, ferte gulahallat instánssain gielddas mii galgá čuovvolit pasieantta sihkarastin dihte ahte son oažžu dohkálaš divššu ja čuovvuleami maŋŋá go lea čálihuvvon olggos. Heajos organiseren dahje ahte čálihuvvo menddo árrat olggos sáhttá dagahit ahte pasieanta fas čálihuvvo sisa oanehis áiggi maŋŋá.

Dikšu dálkasiiguin

Guovddáš riskasuorgi lea dálkkasdikšu ja erenoamážit mo dat čuovvoluvvo gaskal buohcciviesu ja gieldda. Dás lea sihke das sáhka ahte muhtin ferte váldit fágalaš ovddasvástádusa oppalaččat geahčadit dálkasiid, muhto maid ahte soapmásis ferte leat oppalašgovva das ahte mo dálkasat duođaid geavahuvvojit, juoga mii mielddisbuktá sihke dan ahte sihkarastá ahte pasieanta oažžu daid dálkasiid maid dárbbaša ja ahte dat geavahuvvojit riekta.

Dearvvašvuođabálvalusaid digitaliseren

Jus plánat digitaliseret dearvvašvuođabálvalusaid čađahuvvojit nu mo regionála dearvvašvuođadoaimmahagat plánejit iežaset ovdánahttinplánain, de dat mielddisbuktet ođđa riskasurggiid. Šaddá erenoamáš dehálaš čuovvut mielde mo spesialistadearvvašvuođabálvalus láhčá eastadan dihte ahte muhtinat gártet olggobeallái digitálalaččat.