1. Čoahkkáigeassu Dearvvašvuođageahču raporttas

Stáhtahálddašeaddji iskkai 2020-21 ožžot go pasieanttat geain eai leat gálggat miehtat ja geat eai áiggo vuostáiváldit dárbbašlaš dearvvašvuođaveahki. Viidáseappot ahte veahkki, nu guhkás go lea vejolaš, addojuvvo bákku haga. Bearráigeahčči dárkkistii:

1. Fuomášuvvo go pasieanttaid vuosteháhku dearvvašvuođaveahkkái.
2. Čuovvoluvvo go pasieanttaid vuosttildeapmi doaibmabijuiguin mat addet luohttámuša.
3. Árvvoštallojuvvo go pasieanttaid miehtangealbu ja árvvoštallá go dearvvašvuođaveahki ovddasvástideaddji galgá go dearvvašvuođaveahki čađahit bákkuin.
4. Evaluerejuvvo go bákkolaš dearvvašvuođaveahkki dađistaga čađahanáigodagas.

Bearráigeahčču čađahuvvui buohcceviesuin ja ruoktovuđot bálvalusain oktiibuot 55 gielddas. Bearráigeahčču čađahuvvui vuogádatdárkkisteapmin ja iešárvvoštallamiiguin, oktiibuot ledje 30 vuogádatdárkkisteami ja 27 iešárvvoštallama.

Maid gávnnaimet mii?

Dáin 30 vuogádatdárkkistemiin ledje 19 main cuiggoduvvo láhkarihkkumat. Buot gielddain, earret guoktásis, gávdnojedje spiehkasteamit ovtta dahje olu iešárvvoštallama gáibádusain. 

Láhkarihkkumat almmustahttet ahte geavaheaddjelága kapihttala 4 A njuolggadusaid eai leat doarvái ádden ja sajáiduhttán bálvalusaide. Mii gávdnat earret eará ahte:

• Pasieanttaid vuosteháhku dearvvašvuođaveahkkái ii álo fuomášuvvo.
• Pasieanta miehtangealbu ii álo árvvoštallojuvvo.
• Pasieanttat ožžot dávjá doaibmabijuid, mat addet luohttámuša, muhto dearvvašvuođabargit eai pláne, čuovvol ja evaluere daid doarvái.
• Pasieanta ii oaččo álo mearrádusa bákkolaš dearvvašvuođaveahki birra dalle go galggašii.
• Pasieantta mearrádus bákkolašvuođa birra ii álo evaluerejuvvo.
• Pasieanta deaivida dearvvašvuođabargiid geain váilu máhttu ja gelbbolašvuohta atnit njuolggadusaid, ja leat váilevaš šihttojuvvon bargovuogit.
• Pasieanta deaivida bálvalusaid mat leat eahpečielgasat dearvvašvuođaveahki ovddasvástideaddji dáfus.
• Pasieanta deaivida bálvalusaid main leat eahpečielga stivrenlinnját ja ii leat doarvái buorre bajilgovva várrasurggiin.

Okta duođalaš váikkuhus dain dilálašvuođain lea ahte pasieanttat gillájit lobihis bákkolašvuođa go ožžot dearvvašvuođaveahki Ovdamearkkat dasa bohtet ovdan bearráigeahčus. Jus ii leat mearrádus atnit bákku, de ii leat pasieanttas mearrádus maid sáhttá váidit, ja danne sus ii leat duohtavuođas riektesihkkarvuohta. Váilevaš ipmárdus movt njuolggadusat galget adnot, dagaha maiddái ahte lea balahahtti ahte pasieanttat eai oaččo dárbbašlaš dearvvašvuođaveahki, vaikko devdet bákkolašvuođa eavttuid.

Ulbmil dárbbašlaš dearvvašvuođaveahki addimiin pasieanttaide geain ii leat miehtangealbu, ja riektesihkkarvuođadáhkádusat pasieanttaide geat ožžot dearvvašvuođaveahki bákkus, eai leat dalle devdojuvvon.

Dán bearráigeahču gávdnosat, fuomášuvvo maiddái 2011-2012 bákkolaš somáhtalaš dearvvašvuođaveahki bearráigeahčus («Eahpádus bákkolašvuođa birra», Helsetilsynet (Dearvvašvuođabearráigeahču) raporta 5-2013).. Dearvvašvuođabearráigeahču atná duođalažžan go dat seamma mii fuomášuvvui dalle, ain lea bistime logi jagi maŋŋil. Dearvvašvuođabearráigeahčču oaivvilda ahte lea ágga jearrat addet go eiseválddit doarvái fágalaš láidestusaid ja doarjaga bálvalusaid bistevaš dárbui ovdánahttit gelbbolašvuođa bákkolaš somáhtalaš dearvvašvuođaveahki fáttás. Dearvvašvuođabearráigeahčču, áigu lagas gulahallamiin guoskevaš fágaeiseválddiiguin čuovvolit raportta ja bearráigeahču gávdnosiid.

Dearvvašvuođabearráigeahčus leat čuovvovaš ávžžuhusat gielddaide:

• Gielddat fertejit sihkkarastit ahte bargiin lea dat máhttu ja gelbbolašvuohta mii lea dárbbašlaš vai pasieanttat eai gillá lobihis bákku dahje ahte eai oaččo dárbbašlaš dearvvašvuođaveahki . Dát mielddisbuktá ovddasvástádusa fuolahit ahte oahpahusa ja bagadeami, muhto maiddái gozihit ahte gelbbolašvuođaloktejeaddji doaibmabijut čađahuvvojit ja ahte dearvvašvuođabargit šaddet oadjebasat mo atnit njuolggadusaid.

• Gielda ferte sihkkarastit ahte geasa bákkolaš somáhtalaš dearvvašvuođaveahki suorggi ovddasvástádus, barggut ja váldi gullet. Ferte leat čielggas geas lea ovddasvástádus dearvvašvuođaveahkis, ja gielda ferte sihkkarastit ahte bargit dovdet bargojuogu.

• Gielda ferte sihkkarastit ahte dárbbašlaš dieđut dađistaga čállojuvvojit pasieantta journálii ja láhčit ahte servvolaš dearvvašvuođabargiin ja dearvvašvuođaveahki ovddasvástideaddjis lea buorre diehtojuohkin gaskaneaset. 

Jotkkolaš buoridanbargu lea dárbbašlaš, vai sihkkarastá pasieanttaide dárbbašlaš dearvvašvuođafágalaš árvvoštallamiid ja dearvvašvuođaveahki.  Gielda ferte geavahit dieđut iežas bargovugiid birra, identifiseret vára, ja álggahit ja gozihit ahte álggahuvvon doaibmabijuid váikkuhusat leat nugo sávvet.